Inzoemen op een geheim, of helikopterview over een periode?

Wat bevalt me beter? Een roman waarop ingezoomd wordt op een geheime boodschap ontvangen in een korte periode op verschillende plekken in Europa? Of een chronologisch overzicht van een familie uit Rotterdam in de Tweede Wereldoorlog, beschreven vanuit het gezichtspunt van Katja, de oudste dochter van een kruideniersfamilie? Ik weet het niet zo goed.

Ik las:

‘Bericht uit Berlijn’ van Otto de Kat  en meteen daarna ‘De lege stad’ van Simone van der Vlugt. Dit had geen vooropgesteld plan. Het eerste boek nam ik mee uit de bibliotheek vanwege de naam Berlijn in de titel. Het tweede boek heeft mijn moeder een hele nacht wakker gehouden, wat mij altijd reden geeft om het betreffende boek te lezen.

In het boek van Otto de Kat krijgt de Nederlandse diplomaat Oscar Verschuur een geheime boodschap over de inval in Rusland, die hij door wil geven aan de geallieerden. Hij denkt hier lang over na en onderneemt vervolgens een reis naar Londen om het geheim aan de assistent van Churchill te vertellen. Uiteindelijk doet hij het niet omdat hij bang is dat de herkomst van de boodschap naar zijn dochter Eva te herleiden is. Door deze beslissing krijgt hij te maken met zijn eigen geweten en met de mening van de twee vrouwen in zijn leven. Wat offer je op? Een arrestatie of gevangenschap of erger voor je dochter? Tegenover het leven van miljoenen naamloze Russen? Vanuit diverse perspectieven wordt deze vraag behandeld.

Een soortgelijk dilemma komt Katja uit het boek ‘De lege stad’ tegen. Verraad ze Bas, de Joodse baby van haar vriendin en houdt ze daarmee haar broers en zussen uit de handen van de Duitsers? Of niet?
Gelukkig heeft Katja een uitweg, namelijk haar vriendschap met Max, een Duitse Unterstormführer. Hij redt haar gedurende de oorlog uit een aantal benarde situaties. Ze heeft, op aanraden van haar man, vriendschap met hem gesloten en krijgt gaandeweg het boek ook diepere gevoelens voor hem.

Waar Otto Verschuur zijn zetten overdenkt als een schaker en uiteindelijk besluit niets te doen, krijgen we als lezer een veel minder duidelijk beeld van de overwegingen van Katja. We lezen wel over haar slapeloze nachten, maar wat precies haar overdenkingen zijn wordt minder uitgewerkt. Dat is logisch, ze heeft een prioriteit: om haar broers en zussen ongeschonden door de oorlog heen te loodsen. Dat lukt haar wonderwel, vooral door pragmatisch handelen. En passant doet ze nog klusjes voor het verzet en redt ze een Joodse baby. 

Ik leer Katja het beste kennen in de gesprekken die ze met haar schoonouders heeft, waarin ze netjes maar ook heel duidelijk haar mening geeft over de kant die deze mensen hebben gekozen. Deze conversaties maken dat ik Katja een dappere heldin vind, in tegenstelling tot Oscar wiens handelen zich vooral in zijn hoofd afspelen en weinig in zijn daden. Logisch ook wel weer als je het in het tijdsbestek ziet: het ene boek speelt zich af in het voorjaar van 1941, het andere omspant de gehele oorlogsjaren waarin je dus veel meer situaties tot handelen tegenkomt.

Het boek van Otto de Kat vind ik prachtig geschreven. Het bevat heel veel mooie zinnen en ook de beschreven situaties van de diverse plekken zijn zo beeldend dat je het zo voor je ziet. Ook in het boek van Simone van der Vlugt vind ik met name de scenes van de stad en hoe alles vernielt is heel mooi beschreven. Ik heb veel geleerd van dit boek. Niet alleen hoe het verloop van de oorlog in zijn algemeenheid ging, maar ook hoe de situatie was in Rotterdam. Wel stoorde ik me regelmatig aan de uitleggerige toon in het boek. In het begin worden de karakters van de broers en zusjes bijvoorbeeld beschreven, dat vind ik als lezer niet nodig, gaandeweg het boek leer ik ze genoeg kennen. Laat mij alsjeblieft ook denken tijdens het lezen!

Om het boek ‘Bericht uit Berlijn’ heb ik geen traan gelaten en had ik na het lezen een beetje onbestemd gevoel. Terwijl het boek ‘Een lege stad’ me erg aangreep omdat je toch meeleeft met de hoofdpersoon.

Wat lees ik liever? Ik maak geen keuze, het is appels met peren vergelijken. Ik zou graag lezen over een periode waarin Katja haar beslissingen neemt over haar liefde voor Max, maar dan geschreven door Otto de Kat. Of zou graag lezen hoe het met de hoofdpersoon Otto Verschuur verder is gegaan tijdens de oorlog, toen het ergste nog moest komen. The best of both worlds als het ware.

Maar....die bestaat niet. Van het ene boek pak je dit...het andere boek geeft je iets anders. Dat maakt lezen zo leuk, en boeiend. Het verveelt nooit, toch?